"વાંચન પર્વ" અંગે ...
આ બ્લોગ નાનકડી કિરણને અર્પણ ....
@@@@@
મારા એક શિક્ષકમિત્રની શાળામાં એમના જીલ્લાના શિક્ષણાધિકારી "વાંચન પર્વ" બાબતે મોનીટરીંગ પર આવ્યા. એટલે એક બીજા શિક્ષકમિત્રે એમને પૂછ્યું, "જીલ્લા શિક્ષણાધિકારી સાહેબે 'વાંચન પર્વ' બાબતે તમને શું કહ્યું??"...
મારા આ શિક્ષકમિત્રે જવાબ પાઠવ્યો, "..એમણે કહ્યું કે જ્યાં સુધી બધા જ બાળકોને વાંચતા ન આવડી જાય ત્યાં સુધી આ 'વાંચન પર્વ' ચલાવવાનું છે ..!!"
તો એ શિક્ષકમિત્રે ફરીથી પૂછ્યું, "હું તો મારી નિશાળમાં ગણિત ભણાવું છું. જો છોકરાઓને ગણિત ના આવડે તો એ બાબતે તો સાહેબે કશું કીધું નથી ને??"
"!!!...!!!...!!!"
શું કોઈને યાદ છે કે આપણે ભણવામાં એક કાવ્ય આવતું હતું કે એક સસલાના માથે પાંદડું પડ્યું , તો આભ પડ્યું એમ સમજીને એ સસલું આખું જંગલ માથે લ્યે છે ...!! કોઈને યાદ છે એ કાવ્યનું નામ શું હતું??
@@@@@
રાજકીય રીતે આ પહેલા "વાંચે ગુજરાત .." પર્વ ઉજવવામાં આવ્યો હતો . ખરેખર , આ જાણીને મને વધુ ખુશી થઇ હતી .. કેમ કે એ બહાને જો લોકો/શિક્ષકો કંઈક વાંચશે, તો વાંચનનું વાતાવરણ ખડું થતા આપોઆપ બાળકો પણ વાંચન તરફ પ્રેરાશે ..,, સદનસીબે થોડા દિવસ સુધી બધું બરાબર ચાલ્યું પણ ખરા!! ..પણ બદનસીબે થોડા દિવસ પછી આ 'ફુગ્ગા'ની પણ હવા નીકળી ગઈ ..!! ખોટેખોટા ઉપજાવી કાઢેલા ફોટાઓ ઉપલા લેવલે મોકલી દેવામાં આવ્યા ..!! ગામમાં પણ પુસ્તકો વહેચવામાં આવ્યા હતા .. થોડા દિવસ પછી ગામની દુકાનોમાંથી એ પુસ્તકોના પાના 'પડીકા' બાંધવા માટે વપરાયા હતા ..( અપવાદ , ધાર્મિક પુસ્તકોને ઘરના વણવપરાયેલા ખૂણામાં ધૂળ ખાવા સાચવી રાખ્યા હશે ..!! )..!!
@@@@@
"વાંચે ગુજરાત .." હીટ (??) થતા હવે વારો આવ્યો "વાંચન પર્વ " નો ..
"વાંચન પર્વ"-- ખરેખર કેટલો સરસ મજાનો કન્સેપ્ટ છે!!??..
દરેક લોકો વાંચતા થાય , અને દરેક પોતાના જ્ઞાનને સમૃદ્ધ કરતા થાય ..!!
...પણ મોટો અફસોસ એ છે કે એ 'સરકારી પર્વ' છે .. અને બીજી કરુણતા એ કે.. આ 'પર્વ' પરાણે માથે ઠોકી બેસાડવામાં આવ્યો ..!! પરિણામ એ આવ્યું કે અંતિમ દિવસે (..મતલબ કે તા: 11/10/'12 ના રોજ ..) 'વાંચન પર્વ ' લઘુતાગ્રંથીમાં આવી ગયો છે , અને 'સરકારી પર્વ' ગુરુતાગ્રંથીમાં બિરાજમાન છે ..!!
@@@@@
ધોરણ : 2 નો વર્ગ
વર્ગમાં બાળકોની સંખ્યા : 45 (વર્ગની કુલ સંખ્યા :- 51)
સમય : અંદાજે 1:30 બપોર ( વાંચન પર્વ 11 થી 2 વાગ્યા સુધી કરાવવું, એ પણ સરકારે નક્કી કરી આપ્યું છે ..!!)
મારા વર્ગમાં બાળકો વાંચતા થાય , એ હેતુસર હું કાળાભાઈ (..બ્લેકબોર્ડ!!) પર 'માથે માત્રા' વાળા શબ્દો કેમ વંચાય તે સમજાવી રહ્યો હતો . લગભગદરેક બાળકોનું ધ્યાન હતું , ( ..આ શબ્દ એટલા માટે લખવો પડે, કેમ કે 6 કે 7 વર્ષની ઉંમરવાળું બાળક સતત એક જ જગ્યાએ ધ્યાન ન આપી શકે ..!!) પણ એક છોકરી:- કિરણ .. ઉંચી નીચી થઇ રહી હતી . મારું તે તરફ ધ્યાન હોવા છતાં હું બે-ધ્યાન રહ્યો . તે અચાનક ઉભી થઇ .. અને એ સાથે જ વર્ગના તમામ નાના બાળકોનું ધ્યાન તે તરફ ફંટાયું .. બધા એ બાજુ જોવા લાગ્યા ..!!એ જોઈને ખબર નહિ કેમ ?? ..પણ મારો પારો આકાશે ચડી ગયો ..!
કિરણ આવી, અને બોલી : "સાહેબ , મારો ભાઈ બીમાર પડી ગયો ને , તો એ ઘરે જ રોકાઈ ગયો છે .. મારા મમ્મીએ કીધું'તું કે એનું દફતર લઇ આવજે ..! હું લઇ આવું ..??"
હું ગુસ્સાથી બરાડ્યો , ".. પણ બેન .. તું અત્યારે અહી ભણવામાં ધ્યાન આપને .. અત્યારે દફતર લાવવાનું તને ક્યાંથી યાદ આવે છે ?? નથી લાવવાનું , બેસી જા અત્યારે ..!! રીશેષમાં લઇ આવજે ..!!"
@@@@@
જીવનમાં દરેકને ક્યારેક તો એ અનુભવ થતો જ હશે છે કે .. જયારે કોઈ પ્રસંગ આપણા માનસમાં 'બિલોરી કાચમાં દેખાતા સ્પષ્ટ ચિત્ર'ની જેમ અંકિત થઇ જાય , ત્યારે આપણે આપણી ભૂલ સ્પષ્ટ જોઈ શકતા હોઈએ છીએ ..!!
બસ , એ બે લીટીના ગુસ્સેલ બરાડામાં હું મારી ભૂલ સ્પષ્ટપણે જોઈ શકું છું ..!!
એ નાનકડી છોકરીની આંખમાં મેં એના ભાઈ પ્રત્યેનો પ્રેમ જોયો છે ..! એક આજ્ઞાંકિત પુત્રી જોઈ છે ..! કોઈ એના ભાઈના દફતરમાંથી કશું ચોરી ના જાય,એ ચિંતા જોઈ છે ..! હું બધાની સામે એને ખિજાયો .. એટલે મારા પ્રત્યેની થોડી નારાજગી જોઈ છે ..!
..પણ એ બધાની ઉપર સૌથી મોટો વસવસો એ છે કે .. હું એને સમજી ન શક્યો ..!! મારે એ સમજવું જોઈએ કે એ નાનકડી છોકરી અત્યારે કશું પણ શીખવા સમજવા તૈયાર/સક્ષમ નથી . બાળકોને 'ભણાવી' નાંખવાની લ્હાયમાંને લ્હાયમાં મારા મનમાં એ વિચાર કદી ન આવ્યો કે , "મારા વર્ગના બાળકોને હું જે ભણાવું છું , તે તેઓ ભણવા/શીખવા/સમજવા તૈયાર છે ખરા??"
હવે મારો 'માહ્યલો' મને ગુસ્સામાં બરાડી-બરાડીને કહેતો હતો કે, "આ જ વાત તું એ નાનકડી છોકરીને શાંતિથી પણ સમજાવી શક્યો હોત કે નંઈ ??..!!"
હું શું બોલું?? ભણાવવાનું બંધ કરીને ચુપચાપ બેસી ગયો ..! એ છોકરીને એના ભાઈનું દફતર લેવા જવા દીધી . દફતર લઈને આવ્યા બાદ તેને શાંતિ થઇ . મેં ફરી ભણાવવાનું શરુ કર્યું . હવે એનું ધ્યાન હું જે સમજાવતો હતો , કમસે કમ એમાં તો હતું જ ..!!
..પણ આમ થવાનું કારણ શું??
@@@@@
નિશાળે આવતાની સાથે જ 'આચાર્યશ્રી'એ જણાવી દીધું કે તમારા વર્ગના વાંચન પર્વના 0 થી 10 ગુણવાળા છોકરાઓનું પત્રક આપવાનું છે ..!
................ હું માનું છું કે આપણી સામે બેઠેલા બાળકોનું 0 થી 10 ગુણમાં વર્ગીકરણ કરવું કોઈ કાળે શક્ય જ નથી , કારણ કે 'આ બાળક 5 ગુણવાળો છે, અને આ 6 ગુણવાળો છે' ... એ નક્કી કરવાનો કોઈ 'ચોક્કસ માપદંડ' છે જ નહિ ..!! કયો બાળક કઈ શક્તિ લઈને જન્મ્યો છે , જો એ આપણે જોઈ શકતા હોત તો નોંધવું પડત કે આ બાળક અમુક વિષયમાં પાવરધો (..10 ગુણવાળો ) છે , તો અમુકમાં નબળો (..0 ગુણને લાયક .!!) છે..!! (એવા ઘણા મહાન પુરુષોના કિસ્સા નોંધાયા છે , કે જેમના શિક્ષકે એમ કીધું હોય કે આ બાળક મોટો થઈને કશું જ નહિ કરી શકે!! ..અને એવા બાળકોએ મોટા થઈને આખી દુનિયાને પોતાની વિચક્ષણ બુદ્ધિનો પરચો આપ્યો હોય ..!!)
વાંચન પર્વનો સમય 11 થી 2 નો રાખવાનો છે ..!!
..................અરે ભાઈ !! કોઈ પણ નવી વસ્તુ શીખવા માટે જેમ કોઈ સમય / ઉંમર નક્કી નથી હોતી , તેમ બાળકને પણ 11 થી 2 દરમિયાન પરાણે માથે હથોડા ઝીંકી ઝીંકીને વાંચન કરાવવાનો કોઈ અર્થ સરતો નથી ..!! મારા અનુભવે હું જોઈ શક્યો છું કે દિવસ દરમિયાન એવો સમય આવતો હોય છે કે જયારે બાળકો (..મોટાભાગના!!) કશું પણ શીખવા-સમજવા માટે પોતાને શક્તિમાન સમજતા હોય છે, એ પળે શિક્ષણનો કોઈ અઘરો મુદ્દો પણ .. તેઓ ઇઝીલી સમજી જાય છે ..!! જો કે એ સમય ગમે તે હોઈ શકે છે .... શાળા છૂટવાની છેલ્લી અડધી કલાક પણ હોય , અને શાળા શરુ થયાને શરૂઆતનો સમય પણ હોય ..!! બસ , એ જ સમયે જો તેમને યોગ્ય રીતે સમજાવવામાં આવે તો ફરજીયાત 11 થી 2 નો સમય રાખવો જરૂરી નથી ..!! (અમારા આચાર્યએ ફરમાન જારી કરી દીધું છે કે દરેક શિક્ષકોએ ફરજીયાત દૈનિક નોંધપોથીમાં 11 થી 2 "વાંચન પર્વ" લખવાનું છે , અને એ જ કરાવવાનું છે ..!! જો અમે પરિપત્રો (..!!) પણ પુરા વાંચતા ન હોઈએ , તો બાળકોને ફરજીયાત વાંચવાનું દબાણ કેવી રીતે કરી શકીએ??)
દરેક બાળકને પર્સનલી વાંચતા શીખવવાનું છે ..!!
.....................નાના ધોરણોમાં દર 40 બાળકોએ 1 શિક્ષક હોય, તેમ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે ..!! તેમ છતાં, મારી શાળાની જ વાત કરું તો , ધો-1 માં 55, ધો- 2 માં 51, ધો-3 માં 63, ધો-4 માં 63 ની સંખ્યા છે . ચારેય ધોરણમાં એક-એક જ શિક્ષક છે, જયારે દેખીતી રીતે 8 હોવા જોઈએ ..!! (..ધો- 4 બ માં બીજા શિક્ષક તરીકે ખુદ ગબ્બર (.. યૂ નો ?? મતલબ આચાર્ય પોતે..!!) જ છે, જે ક્યારેય વર્ગમાં જતા જ નથી ..!! અને બીજી એક સત્ય વાત , મારી જીવનસંગીની જે શાળામાં છે , ત્યાં ધો-1 થી 5 ના કુલ અંદાજે 750 બાળકો વચ્ચે માત્ર 1 જ શિક્ષક છે ..!!) મોટા ધોરણમાં 35 બાળકોએ 1 શિક્ષક હોય તેમ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે , એની સામે મારી શાળામાં મોટા ધોરણમાં એવરેજ દર 30 બાળકોએ 1 શિક્ષક છે ..!! હવે , વિચારવાનું એ છે કે ધો- 1 થી 4 ના સરેરાશ 56 બાળકો વચ્ચે 1 શિક્ષક (.. કે જે ખરેખર બાળકોની પાછળ જહેમત ઉઠાવતો હોય , એવો શિક્ષક..!!) પાસેથી આપણે વધુમાં વધુ કેટલી અપેક્ષા રાખી શકીએ ?? ..કે તે દરેક બાળકને પર્સનલી વાંચતા શીખવે ..?? (આ સવાલોના જવાબ આપતા પહેલા અમુક જાણીતા દેશોના શિક્ષક-વિદ્યાર્થી વચ્ચેનો રેશિયો જાણી લેવો જરૂરી છે . આ ઉપરાંત , મને એમ લાગે છે કે નાના ધોરણોમાં શિક્ષક-વિદ્યાર્થી વચ્ચેનો રેશિયો 30 કરતા પણ ઓછો હોવો જોઈએ ..!!)
દરેક શિક્ષક પોતે માનતો હોય , એના કરતા વર્ગના બાળકો ઓછા જ હોશિયાર હોવાના ..! પરિણામે ઘણીવાર કોઈ હોશિયાર બાળકને સાવ સહેલો શબ્દ પણ વાંચતા ન આવડે ત્યારે .. શિક્ષક પોતે જ થોડો નિરાશ થતો હોય છે ..!! ગણિતમાં જ રસ ધરાવતા અને અઘરી ગાણિતિક ક્રિયાઓ સરળતાથી કરી શકતા બાળકને 'ગણિત' જ વાંચતા ન આવડતું હોય તે શક્ય છે ..!! આ બાળકને પરાણે વાંચન કરાવો , તો શક્ય છે કે એ પોતાને (અલબત , શિક્ષક/બાળકો દ્વારા બોલાતા 'તને વાંચતા નહિ આવડે, તું બેસી જા ..' 'તું ઠોઠ છે ..' ..જેવા વાક્યો સાંભળીને ..!! ) 'નબળો' ગણવા માંડે, અને વાંચન ન કરી શકવાના કારણે ક્યારેક શિક્ષકના હાથે સજા પણ પામે ..! ખરેખર અભ્યાસ કરવા માંગતા/હોશિયાર (..વધુ સારી ભાષામાં, સારી રીતે ગોખી શકતા!!) બાળકો સજા પામ્યા બાદ કદાચ માનસિક ગોખણપટ્ટી કરીને (..'ક' ને કાનો 'કા' .. 'ક' ને માથે એક માતર 'કે '..!!) વાંચતા શીખી પણ જાય ... પણ પછીથી દરેક બાળકો પર થતો આ 'સજા'નો પ્રયોગ અંતે તો ડ્રોપ આઉટ રેશિયો વધારે છે ..!!
ન જાણે એ આપણે ક્યારે સમજીશું , કે દરેક બાળકને ગુજરાતી વાંચવું ગમતું નથી અને દરેક બાળકને ગણિતના દાખલામાં ગતાગમ પડતી નથી ..! દરેક બાળકના પોતાના જ શોખના/ગમતા ક્ષેત્રો હોય છે, જેમાં તે આગળ વધવા માંગે છે .. પરંતુ આપણે તેને દબાણપૂર્વક આપણો જ કક્કો ઘૂંટવાની ફરજ પાડીએ છીએ, પરિણામે એક સ્વ-(..અને સ્વતંત્ર!!)-વિચારવિહીન પ્રજા પેદા થતી જ જાય છે !! (એક કહેવત છે કે "કુવામાં હોય તો હવાડામાં આવે"..!! એ કહેવત એમ હોવી જોઈએ કે ''કુવામાં હોય એ જ હવાડામાં આવે" ..!! કારણ કે જ્યાં શિક્ષકોને જ સ્વતંત્રપણે બાળકોને શું ભણાવવું ?? (..કેવી રીતે ભણાવવું ??.. એ આખો અલગ મુદ્દો છે ..!! ) તે વિચારવાનો અવકાશ નથી , તો એ પોતાના બાળકોને મૌલિક વિચાર કરતા શું ધૂળ શીખવાડવાનો?? ઊંચામાં ઉંચી ટકાવારી સાથે શિક્ષક બન્યા પછી પણ જો 'મુલ્ય' અને 'ગુણ' વચ્ચેનો તફાવત ન સમજાય તો .. એના કરતા 'પેધી ગયેલા' માસ્તરો સારા !! )
@@@@@
મેં ક્યાંક વાંચ્યું હતું કે .. પુરાણોમાં મોટા-મોટા રાજાઓને પણ આશ્રમોમાં જતા પહેલા પોતાના રથ ઈત્યાદી વસ્તુઓ ત્યાગીને , એક સામાન્ય માણસ બનીને ત્યાં ચાલતા-ચાલતા જવું પડતું .. કે જેથી કરીને આશ્રમ જેવી પવિત્ર જગ્યા પોતાના રાજકારણ/અહંથી દુષિત ન થાય ..!
આજે દરેક શાળામાં (..એ પણ માત્ર સરકારી જ!!) ફરજીયાત અમુક રાજકારણી/નેતાઓના ફોટા લગાડવા પડે છે ..!! સતત રાજકારણીઓના મહત્તા દર્શાવતા વાતાવરણને કારણે હવે શાળાઓમાં શિક્ષણ કરતા રાજકારણની વાતો વધુ રસપૂર્વક થતી હોય છે . રાજકારણીઓની જેમ હવે શિક્ષક પણ 'કામ ઓછું અને વાતો વધુ' કરતો થયો છે . કોઈ મોટા નેતાની શિક્ષણને લગતી જાહેરાતને એટલી હદે ગંભીરતાથી અમલમાં મુકવામાં આવે છે કે વર્ગમાં સારામાં સારું કામ આપતા શિક્ષકને , પોતાનું કામ પડતું મુકીને પહેલા એ કરવું પડે છે ..!! પોતે કરેલા/ન કરેલા કામોના લેખિત પુરાવાઓ / અઢળક ટેબલવર્ક / સતત મીટીંગો /આંકડાઓની માયાજાળમાં પોતાને સાબિત કરવા એ , એટલીહદે રચ્યો-પચ્યો રહે છે કે એ પોતાનું મૂળ કામ ભૂલીને માત્ર ખરું/ખોટું કાગળકામ કમ્પ્લીટ કરતા શીખી જાય છે ..!! ત્યારબાદ જો સમય મળે તો પાછો પોતાના વર્ગમાં ફરે છે , અને જુએ છે કે બાળકોના શિક્ષણકાર્યમાં તે ઘણો પાછળ રહી ગયો છે ..!! તે ફરીથી ભણાવવા મંડી પડે છે . હજુ તો માંડ બાળકોની સાથે એક લયમાં આવે, ત્યાં એક બીજો 'સરકારી પર્વ' આવી ચુક્યો હોય છે ..!! ફરીથી તે 'ફીનીક્સ' પંખીની જેમ વર્ગના બાળકોના ખરા/ખોટા આંકડા મોકલવા તૈયાર થઇ જાય છે ..!!
સતત સ્ટ્રેસમાં (અલબત્ત , ઘણાને ઘરનું પણ સ્ટ્રેસ હોવાનું જ ..!!) રહેવાને કારણે બાળકની બાળસહજવૃતિ (..વાતો કરવી , થોડી મસ્તી કરવી , લેશન ન લાવવું કે પછી ભણવામાં ધ્યાન ન આપવું જેવી સામાન્ય ક્રિયાઓ ..) સમજવાને બદલે ધીરજ ખોઈને (.."ધીરજ" શબ્દનો અર્થ સમજવા છતાં ..!!) બાળક પર ગુસ્સે થાય છે/ ફડાકા ઝીંકી દે છે .
એક આડવાત :
"વાંચન પર્વ"ના મોડ્યુલમાં સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે કે "આ વાંચન પર્વમાં કોઈ પણ જાતની આંકડાકીય માહિતી મોકલવાની નથી . શિક્ષક ઈચ્છે તો ' 0 થી 10 ગુણ' , 'સારૂ/ મધ્યમ /નબળો ' અથવા 'A B C D ગ્રેડ' અનુસાર બાળકોનું વર્ગીકરણ કરી શકે ."
આમ છતા હાલમાં થયેલી મીટીંગમાં અમારા સી .આર .સી . સાહેબે ત્રણ પ્રકારના જાતજાતના ફોર્મેટમાં પત્રકો આપતા કહ્યું કે ,"આ પત્રકો અનુસાર વાંચન પર્વના આંકડા મોકલવાના છે . જો કોઈના મનમાં એમ હોય કે વાંચન પર્વના કોઈ પણ પ્રકારના આંકડા તો મોકલવાના જ નથી , તો પછી આ પત્રકો શું કામ ભરવા જોઈએ? ..તો એનો જવાબ એ છે કે એ બહાને તમે વર્ગમાં કંઈક કરો ..!!" (આનો સીધો અર્થ એ થાય છે કે અમારા ઉપરી અધીકારીઓના મનમાં એમ છે કે અમે સૌ શિક્ષકો વર્ગમાં ગોદડું ઓઢીને સુઈ જઈએ છીએ ...!! અરે .. જયારે જયારે આ અધિકારીઓ નિશાળની મુલાકાતે આવ્યા છે ત્યારે મોટાભાગના અધિકારીઓ કાં તો ઓફિસમાંથી બહાર નીકળતા જ નથી , કાં તો કેટલું સારું કાગળકામ થયું છે?.. તેના પરથી શિક્ષક/શાળાનું મૂલ્યાંકન કરી નાંખે છે ..!! આ અધિકારીઓ ક્યારેય બાળમાનસને સમજી શકે , તેવા હોતા જ નથી ..! (શું કોઈને ગુણોત્સવવાળા અધિકારીઓ યાદ આવે છે?? ખીખીખી ...!!) એમને મન સાવ પછાત ગામડામાં રહેતું , અને માં-બાપની નબળી માનસિકતાને કારણે માંડ-માંડ ભણી શકતું બાળક એટલું જ હોશિયાર હોવું જોઈએ , જેટલું કોઈ પ્રાઈવેટ/ઇન્ટરનેશનલ સ્કુલમાં ભણતું તેમનું બાળક હોય ..!! )
@@@@@
....................ખરેખર બહું જ સારો 'તહેવાર' છે ..!! ..પણ એ યાદ રાખવું ઘટે કે ....
આપણે જીવંત બાળકો સાથે કામ કરવાનું છે, નહિ કે ટેબલ ઉપર પડેલા કાગળીયાઓ સાથે , કે ફટાફટ બધુ પતી/આવડી જાય ..!! ..માટે એની કોઈ નિશ્ચિત સમય મર્યાદા ન હોવી જોઈએ .
બાળકની શીખવાની/વાંચનની ક્ષમતામાં ઘણા પરીબળો ભાગ ભજવતા હોય છે, જેમ કે , માનસિક ઉંમર , ઘરનું / શાળાનું વાતાવરણ , શીખવવાની પદ્ધતિ , શિક્ષક અને વિદ્યાર્થી વચ્ચેનું સાયુજ્ય .. વિ ...! માટે સૌ પ્રથમ 'બાળ મનોવિજ્ઞાન' સમજવું જરૂરી છે , નહિ કે માત્ર 'ભણાવી નાંખવું ' ..!!
વર્ષાન્તે (..માર્ચ /એપ્રિલ માસ દરમિયાન ..!!) "વાંચન પર્વ" જરૂરથી ઉજવી શકાય , જેથી કરીને હોશિયાર બાળકોને અભ્યાસક્રમનું રી-વિઝન થાય .. અને મધ્યમ/નબળા બાળકોને ઉપચારાત્મક શિક્ષણ પણ આપી શકાય ..! હા, જો શિક્ષક ઈચ્છે તો ચાલુ દીવસ દરમિયાન , એની અનુકુળતાએ "નબળા બાળકોનું સંકલિત શિક્ષણ" કરી શકે ..!!
દરેકના અનુભવમાં એકવાર તો એવું આવ્યુ જ હશે કે અમુક 'નબળો' બાળક બહુ જ ટુંકા સમયમાં 'હોશિયાર' બનીને ઉભરી આવ્યો હોય ..! કોઈ પણ બાળકને વાંચન/ગણન/લેખન શીખવવા શિક્ષકના પ્રયત્નો 100% જરૂરી છે . પરંતુ ઘણીવાર તે સમજવા માટે બાળકને સમય આપવો પણ એટલુ જ જરૂરી છે ..!! ..માટે બાળકનું વાંચન/ગણન/લેખન માટે 'ગુણ/ગ્રેડ'માં વિભાજન ન કરવું જોઈએ, કે જેથી કરીને આપણા મનમાં પણ તેની એવી કોઈ છાપ ઉભી થાય !!
@@@@@
"આઝાદી" શબ્દ સારી રીતે વાંચી શકતું બાળક "આઝાદી"નો જ અર્થ નહિ સમજે તો??
"પ્રામાણિકતા""સત્ય" "નિષ્ઠા" કે "ધીરજ" જેવા ગુણો વાંચીને કેળવાતા નથી ..!!
(અનુભવે એમ સમજાયું છે કે ઓછું ભણેલા/રખડપટ્ટી કરતા બાળકોમાં સામાજિકતા/લીડરશીપના ગુણો ભારોભાર જોવા મળે છે , જયારે વધુ ભણેલા/હોશિયાર મોટેભાગે બીકણ/શંકાશીલ હોય છે ..!! I .A .S . કક્ષાના અધિકારીઓ ચાર ચોપડી પાસ રાજકારણીઓની કદમબોસી કરતા ક્યાં નથી જોવા મળતા ??!! ઉ . ભારતના અ-શિક્ષિત રાજ્યનો કોઈ ઓછું ભણેલો નેતા લાખો/કરોડોનો ભ્રષ્ટાચાર કરે .. અને દ . ભારતના શિક્ષિત રાજ્યનો કોઈ શિક્ષિત નેતા અબજો/ખર્વોનો ભ્રષ્ટાચાર કરે છે ..!! ..તો એવા એજ્યુકેટેડ વ્યક્તિને આપણે શું કહીશું ..?? ...??)
@@@@@
મારા ગાલ પર , એની વેધક નજરો વડે 'સટ્ટાક ...!!" કરીને થપ્પડ મારી , મને મારી ભૂલનું ભાન કરાવવા બદલ તથા આ બ્લોગ લખવા પ્રેરણા પૂરી પાડવા બદલ .. 6 વર્ષની નાનકડી કિરણને હૃદયના ધન્યવાદ !!
@@@@@
આ બ્લોગ નાનકડી કિરણને અર્પણ ....
@@@@@
મારા એક શિક્ષકમિત્રની શાળામાં એમના જીલ્લાના શિક્ષણાધિકારી "વાંચન પર્વ" બાબતે મોનીટરીંગ પર આવ્યા. એટલે એક બીજા શિક્ષકમિત્રે એમને પૂછ્યું, "જીલ્લા શિક્ષણાધિકારી સાહેબે 'વાંચન પર્વ' બાબતે તમને શું કહ્યું??"...
મારા આ શિક્ષકમિત્રે જવાબ પાઠવ્યો, "..એમણે કહ્યું કે જ્યાં સુધી બધા જ બાળકોને વાંચતા ન આવડી જાય ત્યાં સુધી આ 'વાંચન પર્વ' ચલાવવાનું છે ..!!"
તો એ શિક્ષકમિત્રે ફરીથી પૂછ્યું, "હું તો મારી નિશાળમાં ગણિત ભણાવું છું. જો છોકરાઓને ગણિત ના આવડે તો એ બાબતે તો સાહેબે કશું કીધું નથી ને??"
"!!!...!!!...!!!"
શું કોઈને યાદ છે કે આપણે ભણવામાં એક કાવ્ય આવતું હતું કે એક સસલાના માથે પાંદડું પડ્યું , તો આભ પડ્યું એમ સમજીને એ સસલું આખું જંગલ માથે લ્યે છે ...!! કોઈને યાદ છે એ કાવ્યનું નામ શું હતું??
@@@@@
રાજકીય રીતે આ પહેલા "વાંચે ગુજરાત .." પર્વ ઉજવવામાં આવ્યો હતો . ખરેખર , આ જાણીને મને વધુ ખુશી થઇ હતી .. કેમ કે એ બહાને જો લોકો/શિક્ષકો કંઈક વાંચશે, તો વાંચનનું વાતાવરણ ખડું થતા આપોઆપ બાળકો પણ વાંચન તરફ પ્રેરાશે ..,, સદનસીબે થોડા દિવસ સુધી બધું બરાબર ચાલ્યું પણ ખરા!! ..પણ બદનસીબે થોડા દિવસ પછી આ 'ફુગ્ગા'ની પણ હવા નીકળી ગઈ ..!! ખોટેખોટા ઉપજાવી કાઢેલા ફોટાઓ ઉપલા લેવલે મોકલી દેવામાં આવ્યા ..!! ગામમાં પણ પુસ્તકો વહેચવામાં આવ્યા હતા .. થોડા દિવસ પછી ગામની દુકાનોમાંથી એ પુસ્તકોના પાના 'પડીકા' બાંધવા માટે વપરાયા હતા ..( અપવાદ , ધાર્મિક પુસ્તકોને ઘરના વણવપરાયેલા ખૂણામાં ધૂળ ખાવા સાચવી રાખ્યા હશે ..!! )..!!
@@@@@
"વાંચે ગુજરાત .." હીટ (??) થતા હવે વારો આવ્યો "વાંચન પર્વ " નો ..
"વાંચન પર્વ"-- ખરેખર કેટલો સરસ મજાનો કન્સેપ્ટ છે!!??..
દરેક લોકો વાંચતા થાય , અને દરેક પોતાના જ્ઞાનને સમૃદ્ધ કરતા થાય ..!!
...પણ મોટો અફસોસ એ છે કે એ 'સરકારી પર્વ' છે .. અને બીજી કરુણતા એ કે.. આ 'પર્વ' પરાણે માથે ઠોકી બેસાડવામાં આવ્યો ..!! પરિણામ એ આવ્યું કે અંતિમ દિવસે (..મતલબ કે તા: 11/10/'12 ના રોજ ..) 'વાંચન પર્વ ' લઘુતાગ્રંથીમાં આવી ગયો છે , અને 'સરકારી પર્વ' ગુરુતાગ્રંથીમાં બિરાજમાન છે ..!!
(તા .ક .:- વાંચન પર્વ તા : 30/10 સુધી લંબાવવામાં આવ્યું છે .)
@@@@@
એક અનુભૂતિ :-
ધોરણ : 2 નો વર્ગ
વર્ગમાં બાળકોની સંખ્યા : 45 (વર્ગની કુલ સંખ્યા :- 51)
સમય : અંદાજે 1:30 બપોર ( વાંચન પર્વ 11 થી 2 વાગ્યા સુધી કરાવવું, એ પણ સરકારે નક્કી કરી આપ્યું છે ..!!)
મારા વર્ગમાં બાળકો વાંચતા થાય , એ હેતુસર હું કાળાભાઈ (..બ્લેકબોર્ડ!!) પર 'માથે માત્રા' વાળા શબ્દો કેમ વંચાય તે સમજાવી રહ્યો હતો . લગભગદરેક બાળકોનું ધ્યાન હતું , ( ..આ શબ્દ એટલા માટે લખવો પડે, કેમ કે 6 કે 7 વર્ષની ઉંમરવાળું બાળક સતત એક જ જગ્યાએ ધ્યાન ન આપી શકે ..!!) પણ એક છોકરી:- કિરણ .. ઉંચી નીચી થઇ રહી હતી . મારું તે તરફ ધ્યાન હોવા છતાં હું બે-ધ્યાન રહ્યો . તે અચાનક ઉભી થઇ .. અને એ સાથે જ વર્ગના તમામ નાના બાળકોનું ધ્યાન તે તરફ ફંટાયું .. બધા એ બાજુ જોવા લાગ્યા ..!!એ જોઈને ખબર નહિ કેમ ?? ..પણ મારો પારો આકાશે ચડી ગયો ..!
કિરણ આવી, અને બોલી : "સાહેબ , મારો ભાઈ બીમાર પડી ગયો ને , તો એ ઘરે જ રોકાઈ ગયો છે .. મારા મમ્મીએ કીધું'તું કે એનું દફતર લઇ આવજે ..! હું લઇ આવું ..??"
હું ગુસ્સાથી બરાડ્યો , ".. પણ બેન .. તું અત્યારે અહી ભણવામાં ધ્યાન આપને .. અત્યારે દફતર લાવવાનું તને ક્યાંથી યાદ આવે છે ?? નથી લાવવાનું , બેસી જા અત્યારે ..!! રીશેષમાં લઇ આવજે ..!!"
@@@@@
જીવનમાં દરેકને ક્યારેક તો એ અનુભવ થતો જ હશે છે કે .. જયારે કોઈ પ્રસંગ આપણા માનસમાં 'બિલોરી કાચમાં દેખાતા સ્પષ્ટ ચિત્ર'ની જેમ અંકિત થઇ જાય , ત્યારે આપણે આપણી ભૂલ સ્પષ્ટ જોઈ શકતા હોઈએ છીએ ..!!
બસ , એ બે લીટીના ગુસ્સેલ બરાડામાં હું મારી ભૂલ સ્પષ્ટપણે જોઈ શકું છું ..!!
એ નાનકડી છોકરીની આંખમાં મેં એના ભાઈ પ્રત્યેનો પ્રેમ જોયો છે ..! એક આજ્ઞાંકિત પુત્રી જોઈ છે ..! કોઈ એના ભાઈના દફતરમાંથી કશું ચોરી ના જાય,એ ચિંતા જોઈ છે ..! હું બધાની સામે એને ખિજાયો .. એટલે મારા પ્રત્યેની થોડી નારાજગી જોઈ છે ..!
..પણ એ બધાની ઉપર સૌથી મોટો વસવસો એ છે કે .. હું એને સમજી ન શક્યો ..!! મારે એ સમજવું જોઈએ કે એ નાનકડી છોકરી અત્યારે કશું પણ શીખવા સમજવા તૈયાર/સક્ષમ નથી . બાળકોને 'ભણાવી' નાંખવાની લ્હાયમાંને લ્હાયમાં મારા મનમાં એ વિચાર કદી ન આવ્યો કે , "મારા વર્ગના બાળકોને હું જે ભણાવું છું , તે તેઓ ભણવા/શીખવા/સમજવા તૈયાર છે ખરા??"
હવે મારો 'માહ્યલો' મને ગુસ્સામાં બરાડી-બરાડીને કહેતો હતો કે, "આ જ વાત તું એ નાનકડી છોકરીને શાંતિથી પણ સમજાવી શક્યો હોત કે નંઈ ??..!!"
હું શું બોલું?? ભણાવવાનું બંધ કરીને ચુપચાપ બેસી ગયો ..! એ છોકરીને એના ભાઈનું દફતર લેવા જવા દીધી . દફતર લઈને આવ્યા બાદ તેને શાંતિ થઇ . મેં ફરી ભણાવવાનું શરુ કર્યું . હવે એનું ધ્યાન હું જે સમજાવતો હતો , કમસે કમ એમાં તો હતું જ ..!!
..પણ આમ થવાનું કારણ શું??
@@@@@
નિશાળે આવતાની સાથે જ 'આચાર્યશ્રી'એ જણાવી દીધું કે તમારા વર્ગના વાંચન પર્વના 0 થી 10 ગુણવાળા છોકરાઓનું પત્રક આપવાનું છે ..!
................ હું માનું છું કે આપણી સામે બેઠેલા બાળકોનું 0 થી 10 ગુણમાં વર્ગીકરણ કરવું કોઈ કાળે શક્ય જ નથી , કારણ કે 'આ બાળક 5 ગુણવાળો છે, અને આ 6 ગુણવાળો છે' ... એ નક્કી કરવાનો કોઈ 'ચોક્કસ માપદંડ' છે જ નહિ ..!! કયો બાળક કઈ શક્તિ લઈને જન્મ્યો છે , જો એ આપણે જોઈ શકતા હોત તો નોંધવું પડત કે આ બાળક અમુક વિષયમાં પાવરધો (..10 ગુણવાળો ) છે , તો અમુકમાં નબળો (..0 ગુણને લાયક .!!) છે..!! (એવા ઘણા મહાન પુરુષોના કિસ્સા નોંધાયા છે , કે જેમના શિક્ષકે એમ કીધું હોય કે આ બાળક મોટો થઈને કશું જ નહિ કરી શકે!! ..અને એવા બાળકોએ મોટા થઈને આખી દુનિયાને પોતાની વિચક્ષણ બુદ્ધિનો પરચો આપ્યો હોય ..!!)
વાંચન પર્વનો સમય 11 થી 2 નો રાખવાનો છે ..!!
..................અરે ભાઈ !! કોઈ પણ નવી વસ્તુ શીખવા માટે જેમ કોઈ સમય / ઉંમર નક્કી નથી હોતી , તેમ બાળકને પણ 11 થી 2 દરમિયાન પરાણે માથે હથોડા ઝીંકી ઝીંકીને વાંચન કરાવવાનો કોઈ અર્થ સરતો નથી ..!! મારા અનુભવે હું જોઈ શક્યો છું કે દિવસ દરમિયાન એવો સમય આવતો હોય છે કે જયારે બાળકો (..મોટાભાગના!!) કશું પણ શીખવા-સમજવા માટે પોતાને શક્તિમાન સમજતા હોય છે, એ પળે શિક્ષણનો કોઈ અઘરો મુદ્દો પણ .. તેઓ ઇઝીલી સમજી જાય છે ..!! જો કે એ સમય ગમે તે હોઈ શકે છે .... શાળા છૂટવાની છેલ્લી અડધી કલાક પણ હોય , અને શાળા શરુ થયાને શરૂઆતનો સમય પણ હોય ..!! બસ , એ જ સમયે જો તેમને યોગ્ય રીતે સમજાવવામાં આવે તો ફરજીયાત 11 થી 2 નો સમય રાખવો જરૂરી નથી ..!! (અમારા આચાર્યએ ફરમાન જારી કરી દીધું છે કે દરેક શિક્ષકોએ ફરજીયાત દૈનિક નોંધપોથીમાં 11 થી 2 "વાંચન પર્વ" લખવાનું છે , અને એ જ કરાવવાનું છે ..!! જો અમે પરિપત્રો (..!!) પણ પુરા વાંચતા ન હોઈએ , તો બાળકોને ફરજીયાત વાંચવાનું દબાણ કેવી રીતે કરી શકીએ??)
દરેક બાળકને પર્સનલી વાંચતા શીખવવાનું છે ..!!
.....................નાના ધોરણોમાં દર 40 બાળકોએ 1 શિક્ષક હોય, તેમ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે ..!! તેમ છતાં, મારી શાળાની જ વાત કરું તો , ધો-1 માં 55, ધો- 2 માં 51, ધો-3 માં 63, ધો-4 માં 63 ની સંખ્યા છે . ચારેય ધોરણમાં એક-એક જ શિક્ષક છે, જયારે દેખીતી રીતે 8 હોવા જોઈએ ..!! (..ધો- 4 બ માં બીજા શિક્ષક તરીકે ખુદ ગબ્બર (.. યૂ નો ?? મતલબ આચાર્ય પોતે..!!) જ છે, જે ક્યારેય વર્ગમાં જતા જ નથી ..!! અને બીજી એક સત્ય વાત , મારી જીવનસંગીની જે શાળામાં છે , ત્યાં ધો-1 થી 5 ના કુલ અંદાજે 750 બાળકો વચ્ચે માત્ર 1 જ શિક્ષક છે ..!!) મોટા ધોરણમાં 35 બાળકોએ 1 શિક્ષક હોય તેમ નક્કી કરવામાં આવ્યું છે , એની સામે મારી શાળામાં મોટા ધોરણમાં એવરેજ દર 30 બાળકોએ 1 શિક્ષક છે ..!! હવે , વિચારવાનું એ છે કે ધો- 1 થી 4 ના સરેરાશ 56 બાળકો વચ્ચે 1 શિક્ષક (.. કે જે ખરેખર બાળકોની પાછળ જહેમત ઉઠાવતો હોય , એવો શિક્ષક..!!) પાસેથી આપણે વધુમાં વધુ કેટલી અપેક્ષા રાખી શકીએ ?? ..કે તે દરેક બાળકને પર્સનલી વાંચતા શીખવે ..?? (આ સવાલોના જવાબ આપતા પહેલા અમુક જાણીતા દેશોના શિક્ષક-વિદ્યાર્થી વચ્ચેનો રેશિયો જાણી લેવો જરૂરી છે . આ ઉપરાંત , મને એમ લાગે છે કે નાના ધોરણોમાં શિક્ષક-વિદ્યાર્થી વચ્ચેનો રેશિયો 30 કરતા પણ ઓછો હોવો જોઈએ ..!!)
દરેક શિક્ષક પોતે માનતો હોય , એના કરતા વર્ગના બાળકો ઓછા જ હોશિયાર હોવાના ..! પરિણામે ઘણીવાર કોઈ હોશિયાર બાળકને સાવ સહેલો શબ્દ પણ વાંચતા ન આવડે ત્યારે .. શિક્ષક પોતે જ થોડો નિરાશ થતો હોય છે ..!! ગણિતમાં જ રસ ધરાવતા અને અઘરી ગાણિતિક ક્રિયાઓ સરળતાથી કરી શકતા બાળકને 'ગણિત' જ વાંચતા ન આવડતું હોય તે શક્ય છે ..!! આ બાળકને પરાણે વાંચન કરાવો , તો શક્ય છે કે એ પોતાને (અલબત , શિક્ષક/બાળકો દ્વારા બોલાતા 'તને વાંચતા નહિ આવડે, તું બેસી જા ..' 'તું ઠોઠ છે ..' ..જેવા વાક્યો સાંભળીને ..!! ) 'નબળો' ગણવા માંડે, અને વાંચન ન કરી શકવાના કારણે ક્યારેક શિક્ષકના હાથે સજા પણ પામે ..! ખરેખર અભ્યાસ કરવા માંગતા/હોશિયાર (..વધુ સારી ભાષામાં, સારી રીતે ગોખી શકતા!!) બાળકો સજા પામ્યા બાદ કદાચ માનસિક ગોખણપટ્ટી કરીને (..'ક' ને કાનો 'કા' .. 'ક' ને માથે એક માતર 'કે '..!!) વાંચતા શીખી પણ જાય ... પણ પછીથી દરેક બાળકો પર થતો આ 'સજા'નો પ્રયોગ અંતે તો ડ્રોપ આઉટ રેશિયો વધારે છે ..!!
ન જાણે એ આપણે ક્યારે સમજીશું , કે દરેક બાળકને ગુજરાતી વાંચવું ગમતું નથી અને દરેક બાળકને ગણિતના દાખલામાં ગતાગમ પડતી નથી ..! દરેક બાળકના પોતાના જ શોખના/ગમતા ક્ષેત્રો હોય છે, જેમાં તે આગળ વધવા માંગે છે .. પરંતુ આપણે તેને દબાણપૂર્વક આપણો જ કક્કો ઘૂંટવાની ફરજ પાડીએ છીએ, પરિણામે એક સ્વ-(..અને સ્વતંત્ર!!)-વિચારવિહીન પ્રજા પેદા થતી જ જાય છે !! (એક કહેવત છે કે "કુવામાં હોય તો હવાડામાં આવે"..!! એ કહેવત એમ હોવી જોઈએ કે ''કુવામાં હોય એ જ હવાડામાં આવે" ..!! કારણ કે જ્યાં શિક્ષકોને જ સ્વતંત્રપણે બાળકોને શું ભણાવવું ?? (..કેવી રીતે ભણાવવું ??.. એ આખો અલગ મુદ્દો છે ..!! ) તે વિચારવાનો અવકાશ નથી , તો એ પોતાના બાળકોને મૌલિક વિચાર કરતા શું ધૂળ શીખવાડવાનો?? ઊંચામાં ઉંચી ટકાવારી સાથે શિક્ષક બન્યા પછી પણ જો 'મુલ્ય' અને 'ગુણ' વચ્ચેનો તફાવત ન સમજાય તો .. એના કરતા 'પેધી ગયેલા' માસ્તરો સારા !! )
@@@@@
મેં ક્યાંક વાંચ્યું હતું કે .. પુરાણોમાં મોટા-મોટા રાજાઓને પણ આશ્રમોમાં જતા પહેલા પોતાના રથ ઈત્યાદી વસ્તુઓ ત્યાગીને , એક સામાન્ય માણસ બનીને ત્યાં ચાલતા-ચાલતા જવું પડતું .. કે જેથી કરીને આશ્રમ જેવી પવિત્ર જગ્યા પોતાના રાજકારણ/અહંથી દુષિત ન થાય ..!
આજે દરેક શાળામાં (..એ પણ માત્ર સરકારી જ!!) ફરજીયાત અમુક રાજકારણી/નેતાઓના ફોટા લગાડવા પડે છે ..!! સતત રાજકારણીઓના મહત્તા દર્શાવતા વાતાવરણને કારણે હવે શાળાઓમાં શિક્ષણ કરતા રાજકારણની વાતો વધુ રસપૂર્વક થતી હોય છે . રાજકારણીઓની જેમ હવે શિક્ષક પણ 'કામ ઓછું અને વાતો વધુ' કરતો થયો છે . કોઈ મોટા નેતાની શિક્ષણને લગતી જાહેરાતને એટલી હદે ગંભીરતાથી અમલમાં મુકવામાં આવે છે કે વર્ગમાં સારામાં સારું કામ આપતા શિક્ષકને , પોતાનું કામ પડતું મુકીને પહેલા એ કરવું પડે છે ..!! પોતે કરેલા/ન કરેલા કામોના લેખિત પુરાવાઓ / અઢળક ટેબલવર્ક / સતત મીટીંગો /આંકડાઓની માયાજાળમાં પોતાને સાબિત કરવા એ , એટલીહદે રચ્યો-પચ્યો રહે છે કે એ પોતાનું મૂળ કામ ભૂલીને માત્ર ખરું/ખોટું કાગળકામ કમ્પ્લીટ કરતા શીખી જાય છે ..!! ત્યારબાદ જો સમય મળે તો પાછો પોતાના વર્ગમાં ફરે છે , અને જુએ છે કે બાળકોના શિક્ષણકાર્યમાં તે ઘણો પાછળ રહી ગયો છે ..!! તે ફરીથી ભણાવવા મંડી પડે છે . હજુ તો માંડ બાળકોની સાથે એક લયમાં આવે, ત્યાં એક બીજો 'સરકારી પર્વ' આવી ચુક્યો હોય છે ..!! ફરીથી તે 'ફીનીક્સ' પંખીની જેમ વર્ગના બાળકોના ખરા/ખોટા આંકડા મોકલવા તૈયાર થઇ જાય છે ..!!
સતત સ્ટ્રેસમાં (અલબત્ત , ઘણાને ઘરનું પણ સ્ટ્રેસ હોવાનું જ ..!!) રહેવાને કારણે બાળકની બાળસહજવૃતિ (..વાતો કરવી , થોડી મસ્તી કરવી , લેશન ન લાવવું કે પછી ભણવામાં ધ્યાન ન આપવું જેવી સામાન્ય ક્રિયાઓ ..) સમજવાને બદલે ધીરજ ખોઈને (.."ધીરજ" શબ્દનો અર્થ સમજવા છતાં ..!!) બાળક પર ગુસ્સે થાય છે/ ફડાકા ઝીંકી દે છે .
એક આડવાત :
"વાંચન પર્વ"ના મોડ્યુલમાં સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ છે કે "આ વાંચન પર્વમાં કોઈ પણ જાતની આંકડાકીય માહિતી મોકલવાની નથી . શિક્ષક ઈચ્છે તો ' 0 થી 10 ગુણ' , 'સારૂ/ મધ્યમ /નબળો ' અથવા 'A B C D ગ્રેડ' અનુસાર બાળકોનું વર્ગીકરણ કરી શકે ."
આમ છતા હાલમાં થયેલી મીટીંગમાં અમારા સી .આર .સી . સાહેબે ત્રણ પ્રકારના જાતજાતના ફોર્મેટમાં પત્રકો આપતા કહ્યું કે ,"આ પત્રકો અનુસાર વાંચન પર્વના આંકડા મોકલવાના છે . જો કોઈના મનમાં એમ હોય કે વાંચન પર્વના કોઈ પણ પ્રકારના આંકડા તો મોકલવાના જ નથી , તો પછી આ પત્રકો શું કામ ભરવા જોઈએ? ..તો એનો જવાબ એ છે કે એ બહાને તમે વર્ગમાં કંઈક કરો ..!!" (આનો સીધો અર્થ એ થાય છે કે અમારા ઉપરી અધીકારીઓના મનમાં એમ છે કે અમે સૌ શિક્ષકો વર્ગમાં ગોદડું ઓઢીને સુઈ જઈએ છીએ ...!! અરે .. જયારે જયારે આ અધિકારીઓ નિશાળની મુલાકાતે આવ્યા છે ત્યારે મોટાભાગના અધિકારીઓ કાં તો ઓફિસમાંથી બહાર નીકળતા જ નથી , કાં તો કેટલું સારું કાગળકામ થયું છે?.. તેના પરથી શિક્ષક/શાળાનું મૂલ્યાંકન કરી નાંખે છે ..!! આ અધિકારીઓ ક્યારેય બાળમાનસને સમજી શકે , તેવા હોતા જ નથી ..! (શું કોઈને ગુણોત્સવવાળા અધિકારીઓ યાદ આવે છે?? ખીખીખી ...!!) એમને મન સાવ પછાત ગામડામાં રહેતું , અને માં-બાપની નબળી માનસિકતાને કારણે માંડ-માંડ ભણી શકતું બાળક એટલું જ હોશિયાર હોવું જોઈએ , જેટલું કોઈ પ્રાઈવેટ/ઇન્ટરનેશનલ સ્કુલમાં ભણતું તેમનું બાળક હોય ..!! )
@@@@@
મારા વિચારો : "વાંચન પર્વ" અંગે ...
....................ખરેખર બહું જ સારો 'તહેવાર' છે ..!! ..પણ એ યાદ રાખવું ઘટે કે ....
આપણે જીવંત બાળકો સાથે કામ કરવાનું છે, નહિ કે ટેબલ ઉપર પડેલા કાગળીયાઓ સાથે , કે ફટાફટ બધુ પતી/આવડી જાય ..!! ..માટે એની કોઈ નિશ્ચિત સમય મર્યાદા ન હોવી જોઈએ .
બાળકની શીખવાની/વાંચનની ક્ષમતામાં ઘણા પરીબળો ભાગ ભજવતા હોય છે, જેમ કે , માનસિક ઉંમર , ઘરનું / શાળાનું વાતાવરણ , શીખવવાની પદ્ધતિ , શિક્ષક અને વિદ્યાર્થી વચ્ચેનું સાયુજ્ય .. વિ ...! માટે સૌ પ્રથમ 'બાળ મનોવિજ્ઞાન' સમજવું જરૂરી છે , નહિ કે માત્ર 'ભણાવી નાંખવું ' ..!!
વર્ષાન્તે (..માર્ચ /એપ્રિલ માસ દરમિયાન ..!!) "વાંચન પર્વ" જરૂરથી ઉજવી શકાય , જેથી કરીને હોશિયાર બાળકોને અભ્યાસક્રમનું રી-વિઝન થાય .. અને મધ્યમ/નબળા બાળકોને ઉપચારાત્મક શિક્ષણ પણ આપી શકાય ..! હા, જો શિક્ષક ઈચ્છે તો ચાલુ દીવસ દરમિયાન , એની અનુકુળતાએ "નબળા બાળકોનું સંકલિત શિક્ષણ" કરી શકે ..!!
દરેકના અનુભવમાં એકવાર તો એવું આવ્યુ જ હશે કે અમુક 'નબળો' બાળક બહુ જ ટુંકા સમયમાં 'હોશિયાર' બનીને ઉભરી આવ્યો હોય ..! કોઈ પણ બાળકને વાંચન/ગણન/લેખન શીખવવા શિક્ષકના પ્રયત્નો 100% જરૂરી છે . પરંતુ ઘણીવાર તે સમજવા માટે બાળકને સમય આપવો પણ એટલુ જ જરૂરી છે ..!! ..માટે બાળકનું વાંચન/ગણન/લેખન માટે 'ગુણ/ગ્રેડ'માં વિભાજન ન કરવું જોઈએ, કે જેથી કરીને આપણા મનમાં પણ તેની એવી કોઈ છાપ ઉભી થાય !!
@@@@@
ડોન્ટ થિંક એવર :-
"આઝાદી" શબ્દ સારી રીતે વાંચી શકતું બાળક "આઝાદી"નો જ અર્થ નહિ સમજે તો??
"પ્રામાણિકતા""સત્ય" "નિષ્ઠા" કે "ધીરજ" જેવા ગુણો વાંચીને કેળવાતા નથી ..!!
(અનુભવે એમ સમજાયું છે કે ઓછું ભણેલા/રખડપટ્ટી કરતા બાળકોમાં સામાજિકતા/લીડરશીપના ગુણો ભારોભાર જોવા મળે છે , જયારે વધુ ભણેલા/હોશિયાર મોટેભાગે બીકણ/શંકાશીલ હોય છે ..!! I .A .S . કક્ષાના અધિકારીઓ ચાર ચોપડી પાસ રાજકારણીઓની કદમબોસી કરતા ક્યાં નથી જોવા મળતા ??!! ઉ . ભારતના અ-શિક્ષિત રાજ્યનો કોઈ ઓછું ભણેલો નેતા લાખો/કરોડોનો ભ્રષ્ટાચાર કરે .. અને દ . ભારતના શિક્ષિત રાજ્યનો કોઈ શિક્ષિત નેતા અબજો/ખર્વોનો ભ્રષ્ટાચાર કરે છે ..!! ..તો એવા એજ્યુકેટેડ વ્યક્તિને આપણે શું કહીશું ..?? ...??)
@@@@@
મારા ગાલ પર , એની વેધક નજરો વડે 'સટ્ટાક ...!!" કરીને થપ્પડ મારી , મને મારી ભૂલનું ભાન કરાવવા બદલ તથા આ બ્લોગ લખવા પ્રેરણા પૂરી પાડવા બદલ .. 6 વર્ષની નાનકડી કિરણને હૃદયના ધન્યવાદ !!
@@@@@
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો