થોડાં દિવસ પહેલાની આ બે સત્ય ઘટનાઓ શેર કરું છું..
(૧)
એક મોટાં અધિકારી મારી શાળામાં આવ્યા. એમને જાણવામાં આવ્યું કે મારી દીકરી મારી શાળામાં જ ભણે છે. તો એમને ભારોભાર નવાઈ લાગી! શાળાનાં વર્ગોની વિઝીટ પછી મને અને મારી અર્ધાંગિનીને એમણે પૂછ્યું, "તમે તમારી દીકરીને અહીંયા ભણાવો છો તો તમને બધાં કૈક તો કહેતાં હશે ને?"
(૨)
ગુણોત્સવ સંદર્ભે SI (સ્કૂલ ઇન્સ્પેકટર) શાળાઓમાં આવવાના હોઈ એક અધિકારી મારા પ્રજ્ઞા વર્ગ મુલાકાતમાં આવ્યા. મારી દીકરીને જોઈને કહે, "તમે અહીં કેમ તમારી દીકરીને ભણાવો છો?"
******
લગભગ આવા જ એકસરખાં સવાલો મને (..અને મારી જીવનસંગીનીને પણ!!) હજારો વખત પુછાય છે! મારી પાસે આનો કોઈ જવાબ નથી! ..પણ બે વાર્તાઓ છે:
(૧)
એક વખત એક સ્ત્રી પોતાના બાળકને લઈને તથાગત બુદ્ધ (..કે પછી ગાંધીજી હોય, ખબર નઈ! મને ભગવાન બુદ્ધ વધુ સ્યુટેબલ લાગે છે!) આવી. તે કહે, "ભગવન, મારું બાળક માત્ર ગોળ જ ખાય છે. એને બીજું પણ કંઈક ખાવા સમજાવો. એ મારું માનતો નથી."
બુદ્ધે એને પંદર દિવસ પછી આવવા જણાવ્યું!
પંદર દિવસ પછી તે સ્ત્રી ફરી ભગવાન બુદ્ધ પાસે ગઈ, અને પોતાનાં બાળકની તકલીફ કહી. બુદ્ધે તે બાળકને પોતાની પાસે બેસાડી માત્ર ગોળ ન ખાવા સમજાવ્યું.
સ્ત્રીને નવાઈ લાગી! તેણે તથાગતને પૂછ્યું, "આજ વાત તમે પંદર દિવસ પહેલાં પણ કહી શક્યા હોત! મારે બે ધક્કા ન થાત ને??!!"
બુદ્ધે કહ્યું, "ત્યારે હું પણ ગોળ ખાતો હતો! જો હું જ ગોળ ખાતો હોઉં તો તમારા બાળકને કેવી રીતે ન ખાવા કહી શકું? પંદર દિવસથી મેં ગોળ ખાવાનો બંધ કરી દીધો છે, એટલે હવે એને માત્ર ગોળ ન ખાવાનું કહી શકું છું."
(૨)
એક ગામ હતું. એ ગામમાં એક હોટલ હતી. એ હોટલમાં 'મફતમાં કહી શકાય' એવાં સસ્તા દરે એટલું સારું ખાવાનું મળતું કે ગામના ગરીબ-તવંગર બધાં ભેગા મળીને ભેદભાવ રાખ્યા વગર એ હોટલમાં સાથે જ જમતા! સરપચ પણ ત્યાં જ કુટુંબ સાથે જમવા જતા!
એક દિવસ એ ગામમાં એક ધનવાન વેપારી રહેવા આવ્યો. ગામની હોટલને ધમધોકાર ચાલતી જોઈ એના વેપારી દિમાગમાં એક હોટલ ખોલવાનો વિચાર આવ્યો. પણ જ્યાં ગામનો સરપંચ પણ મફતમાં જમતો હોય ત્યાં એની હોટલમાં પૈસા આપીને કોણ ખાવા આવે? સહેજેય નિરાશ થયા વગર એ ગામના સરપંચને ઘરે એક મોંઘી ગીફ્ટ લઈને ગયો. મોંઘીદાટ ગીફ્ટ જોઇને સરપંચ તો ખુશ થઇ ગયો! ધીમે રહીને એણે સરપંચને કહ્યું કે, "તમે આ ગામનાં રાજા છો. તમારે ગામનાં સમૃદ્ધ લોકો સાથે જમવું જોઈએ. ગરીબ લોકો સાથે જમવાથી તમારું સ્ટેટ્સ નીચું જાય છે."
સરપંચના મનમાં આ વાત તીરની જેમ ખૂંચી ગઈ! એણે વેપારીને પૂછ્યું, "તો મારું સ્ટેટ્સ જાળવવા મારે શું કરવું જોઈએ?'' તરત જ લાગ જોઇને એ વેપારીએ કહ્યું, ''ગામના સમૃદ્ધ લોકો પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવી શકે એ માટે હું અહી ગામનાં પાદરે એક 'સમૃદ્ધ હોટલ' ખોલીશ! બદલામાં હું તમને મારી હોટલની કુલ આવકનો અડધો હિસ્સો આપી દઈશ. વળી, તમારે જયારે પણ જમવાની ઈચ્છા થાય ત્યારે ત્યાં આવી જવાનું! તમારી પાસેથી તો હું એક રૂપિયો પણ નહિ લઉં!!"
વેપારીની આ વાત સરપંચના મનમાં ઉતરી ગઈ! સરપંચ હવેથી જયારે પણ ભૂખ લાગે ત્યારે ગામના પાદરે આવેલી 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જમવા જતો! ધીમે-ધીમે ગામના બધા પૈસાદાર લોકોએ પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવવા 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જમવા જવાનું શરુ કર્યું, જેમાં ગામમાં 'મફત'માં ચાલતી હોટલનો માલિક પણ સામેલ હતો!!
થોડાંક સમયમાં એવો વખત આવી ગયો કે ગામની 'મફત'માં ચાલતી હોટલમાં સારામાં સારું ખાવાનું મળતું હોવા છતાં ઘરાકી ઘટવા લાગી! હવે આ હોટલમાં માત્ર ગામના ગરીબ લોકો જ જમવા આવતા! ગ્રાહકો ઘટવાથી હોટલ બંધ થઇ જવાની અણી પર આવી ગઈ! સરપંચથી માંડીને ગામના બધા લોકો આ હોટલ કેવી રીતે ચાલતી રહે, તે વિચારવા લાગ્યા! હોટલને સરસ મજાનું બિલ્ડીંગ બનાવી આપવામાં આવ્યું. ઘરાકોને જાતે કશું ના કરવું પડે, એ માટે હોટલમાં વેઈટર-સ્ટાફ પણ વધારી દેવામાં આવ્યો. જે આ હોટલમાં ખાવા આવે એમને સામેથી પૈસા પણ આપવાની જાહેરાતો થઇ! હોટલના આખા સ્ટાફને આ જાહેરાતો બધા સુધી પહોચે એ માટે ગામે-ગામ મોકલી દેવામાં આવ્યા.
...પણ બધું જ વ્યર્થ!! કેમ કે સરપંચથી માંડીને હોટલના કર્મચારીઓ સુધ્ધા પણ હવે પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવવા પેલી 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જ ખાવા જાય છે! વળી, જાહેરાતોથી લલચાઈને જયારે પણ કોઈ આ હોટલમાં ખાવા આવે ત્યારે એમની સેવામાં કોઈ કર્મચારી/સ્ટાફ હાજર જ નથી હોતો! કેમ કે બધા આ હોટલની જાહેરાતના કામોમાં જ રોકાયેલા હોય છે! આ હોટલની આવી હાલત માટે બધા એકબીજાને ખો આપે છે. માલિક કહે છે કે કર્મચારીઓ ખરાબ છે, અને કર્મચારીઓ કહે છે કે માલિકની નીતિઓ ખરાબ છે!!
શું થશે આ હોટલનું??
કદાચ.. ૧૦૦%.. આ હોટલ ડૂબશે!!
*******
શિક્ષણ ખાતાનું પણ આવું જ છે!!..
શિક્ષણ ખાતામાં જ કામ કરતા ૯૯.૯૯% ઉપરથી માંડીને નીચે સુધી બધાં જ (રિપીટ.. ૯૯.૯૯%બધાં જ!!) પોતાના બાળકોને મોટી-મોટી ઇન્ટરનેશનલ સ્કૂલોમાં ભણાવે છે, અને સરકારી શાળાઓ ડૂબવાની અને બંધ થવાની કાગારોળ મચાવે છે!! જ્યાં હોટલનો માલિક પોતે જ બીજે ખાવા જતો હોય તો એની હોટલમાં કોણ ખાવા આવશે?? ખરેખર તો, સરકારી સ્કૂલોને બચાવવું એ 'આંધળાઓનાં નગરમાં અરીસો વેચવા જેવું છે!!" કોઈ બાબતને મઠારવાનું આપણા હાથમાંથી જતું રહ્યું હોય ત્યારે એનાં ઉપર જાતજાતનાં અભિગમો અને પ્રયોગો લાદવા કરતાં એને એની હાલત પર છોડી દેવું જોઈએ! સર્વાઈવલ ઓફ ધ ફીટેસ્ટ અનુસાર એનામાં તાકાત હશે તો જીવશે, નહીતર મરશે!
********
"અમારી દીકરીને નાનપણથી જ અમે કોઈ જ જાતનું 'ભણવાનું' બર્ડન નહી આપીએ!
હાલ જ 'મેન્ટલ એરીથમેટીક' શીખવવા મારી દીકરીને એક કલાસીસ જોઈન કરાવ્યું! પ્રથમ લેવલ પાર કરતાં સુધીમાં જ હું અનુભવું છું કે ખાનગી સંસ્થાઓ બાળકોને 'બાળક' તરીકે નહિ, પણ 'હ્યુમન રોબોટ/મશીન' તરીકે જુએ છે, અને વાલીને 'રૂપિયા ઓકતાં ગરજાઉ ઘરાક' તરીકે! મને આજ સુધી મારી દીકરી કેવાં વર્ગમાં ભણે છે, તે પણ જોવાંની પરમીશન નથી આપતા! બે કલાકનાં શિક્ષણકાર્યમાં એ લોકો એટલું બધું હોમવર્ક આપે છે કે સામાન્ય બાળકની બુદ્ધિ બહેર મારી જાય! ધન્ય છે મારી દીકરી અને એનો ગ્રાસ્પિંગ પાવર! આ નાનકડાં પાવરહાઉસને મેં ક્યારેય થાકતા નથી જોયું, પણ ત્રણ દિવસ પહેલાં મેં એનાં ચહેરાં પર થાક જોયો!
શિક્ષણ નામનું જહાજ તરશે કે ડૂબશે??
GOD KNOWS..
(૧)
એક મોટાં અધિકારી મારી શાળામાં આવ્યા. એમને જાણવામાં આવ્યું કે મારી દીકરી મારી શાળામાં જ ભણે છે. તો એમને ભારોભાર નવાઈ લાગી! શાળાનાં વર્ગોની વિઝીટ પછી મને અને મારી અર્ધાંગિનીને એમણે પૂછ્યું, "તમે તમારી દીકરીને અહીંયા ભણાવો છો તો તમને બધાં કૈક તો કહેતાં હશે ને?"
(૨)
ગુણોત્સવ સંદર્ભે SI (સ્કૂલ ઇન્સ્પેકટર) શાળાઓમાં આવવાના હોઈ એક અધિકારી મારા પ્રજ્ઞા વર્ગ મુલાકાતમાં આવ્યા. મારી દીકરીને જોઈને કહે, "તમે અહીં કેમ તમારી દીકરીને ભણાવો છો?"
******
લગભગ આવા જ એકસરખાં સવાલો મને (..અને મારી જીવનસંગીનીને પણ!!) હજારો વખત પુછાય છે! મારી પાસે આનો કોઈ જવાબ નથી! ..પણ બે વાર્તાઓ છે:
(૧)
એક વખત એક સ્ત્રી પોતાના બાળકને લઈને તથાગત બુદ્ધ (..કે પછી ગાંધીજી હોય, ખબર નઈ! મને ભગવાન બુદ્ધ વધુ સ્યુટેબલ લાગે છે!) આવી. તે કહે, "ભગવન, મારું બાળક માત્ર ગોળ જ ખાય છે. એને બીજું પણ કંઈક ખાવા સમજાવો. એ મારું માનતો નથી."
બુદ્ધે એને પંદર દિવસ પછી આવવા જણાવ્યું!
પંદર દિવસ પછી તે સ્ત્રી ફરી ભગવાન બુદ્ધ પાસે ગઈ, અને પોતાનાં બાળકની તકલીફ કહી. બુદ્ધે તે બાળકને પોતાની પાસે બેસાડી માત્ર ગોળ ન ખાવા સમજાવ્યું.
સ્ત્રીને નવાઈ લાગી! તેણે તથાગતને પૂછ્યું, "આજ વાત તમે પંદર દિવસ પહેલાં પણ કહી શક્યા હોત! મારે બે ધક્કા ન થાત ને??!!"
બુદ્ધે કહ્યું, "ત્યારે હું પણ ગોળ ખાતો હતો! જો હું જ ગોળ ખાતો હોઉં તો તમારા બાળકને કેવી રીતે ન ખાવા કહી શકું? પંદર દિવસથી મેં ગોળ ખાવાનો બંધ કરી દીધો છે, એટલે હવે એને માત્ર ગોળ ન ખાવાનું કહી શકું છું."
(૨)
એક ગામ હતું. એ ગામમાં એક હોટલ હતી. એ હોટલમાં 'મફતમાં કહી શકાય' એવાં સસ્તા દરે એટલું સારું ખાવાનું મળતું કે ગામના ગરીબ-તવંગર બધાં ભેગા મળીને ભેદભાવ રાખ્યા વગર એ હોટલમાં સાથે જ જમતા! સરપચ પણ ત્યાં જ કુટુંબ સાથે જમવા જતા!
એક દિવસ એ ગામમાં એક ધનવાન વેપારી રહેવા આવ્યો. ગામની હોટલને ધમધોકાર ચાલતી જોઈ એના વેપારી દિમાગમાં એક હોટલ ખોલવાનો વિચાર આવ્યો. પણ જ્યાં ગામનો સરપંચ પણ મફતમાં જમતો હોય ત્યાં એની હોટલમાં પૈસા આપીને કોણ ખાવા આવે? સહેજેય નિરાશ થયા વગર એ ગામના સરપંચને ઘરે એક મોંઘી ગીફ્ટ લઈને ગયો. મોંઘીદાટ ગીફ્ટ જોઇને સરપંચ તો ખુશ થઇ ગયો! ધીમે રહીને એણે સરપંચને કહ્યું કે, "તમે આ ગામનાં રાજા છો. તમારે ગામનાં સમૃદ્ધ લોકો સાથે જમવું જોઈએ. ગરીબ લોકો સાથે જમવાથી તમારું સ્ટેટ્સ નીચું જાય છે."
સરપંચના મનમાં આ વાત તીરની જેમ ખૂંચી ગઈ! એણે વેપારીને પૂછ્યું, "તો મારું સ્ટેટ્સ જાળવવા મારે શું કરવું જોઈએ?'' તરત જ લાગ જોઇને એ વેપારીએ કહ્યું, ''ગામના સમૃદ્ધ લોકો પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવી શકે એ માટે હું અહી ગામનાં પાદરે એક 'સમૃદ્ધ હોટલ' ખોલીશ! બદલામાં હું તમને મારી હોટલની કુલ આવકનો અડધો હિસ્સો આપી દઈશ. વળી, તમારે જયારે પણ જમવાની ઈચ્છા થાય ત્યારે ત્યાં આવી જવાનું! તમારી પાસેથી તો હું એક રૂપિયો પણ નહિ લઉં!!"
વેપારીની આ વાત સરપંચના મનમાં ઉતરી ગઈ! સરપંચ હવેથી જયારે પણ ભૂખ લાગે ત્યારે ગામના પાદરે આવેલી 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જમવા જતો! ધીમે-ધીમે ગામના બધા પૈસાદાર લોકોએ પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવવા 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જમવા જવાનું શરુ કર્યું, જેમાં ગામમાં 'મફત'માં ચાલતી હોટલનો માલિક પણ સામેલ હતો!!
થોડાંક સમયમાં એવો વખત આવી ગયો કે ગામની 'મફત'માં ચાલતી હોટલમાં સારામાં સારું ખાવાનું મળતું હોવા છતાં ઘરાકી ઘટવા લાગી! હવે આ હોટલમાં માત્ર ગામના ગરીબ લોકો જ જમવા આવતા! ગ્રાહકો ઘટવાથી હોટલ બંધ થઇ જવાની અણી પર આવી ગઈ! સરપંચથી માંડીને ગામના બધા લોકો આ હોટલ કેવી રીતે ચાલતી રહે, તે વિચારવા લાગ્યા! હોટલને સરસ મજાનું બિલ્ડીંગ બનાવી આપવામાં આવ્યું. ઘરાકોને જાતે કશું ના કરવું પડે, એ માટે હોટલમાં વેઈટર-સ્ટાફ પણ વધારી દેવામાં આવ્યો. જે આ હોટલમાં ખાવા આવે એમને સામેથી પૈસા પણ આપવાની જાહેરાતો થઇ! હોટલના આખા સ્ટાફને આ જાહેરાતો બધા સુધી પહોચે એ માટે ગામે-ગામ મોકલી દેવામાં આવ્યા.
...પણ બધું જ વ્યર્થ!! કેમ કે સરપંચથી માંડીને હોટલના કર્મચારીઓ સુધ્ધા પણ હવે પોતાનું સ્ટેટ્સ જાળવવા પેલી 'સમૃદ્ધ હોટલ'માં જ ખાવા જાય છે! વળી, જાહેરાતોથી લલચાઈને જયારે પણ કોઈ આ હોટલમાં ખાવા આવે ત્યારે એમની સેવામાં કોઈ કર્મચારી/સ્ટાફ હાજર જ નથી હોતો! કેમ કે બધા આ હોટલની જાહેરાતના કામોમાં જ રોકાયેલા હોય છે! આ હોટલની આવી હાલત માટે બધા એકબીજાને ખો આપે છે. માલિક કહે છે કે કર્મચારીઓ ખરાબ છે, અને કર્મચારીઓ કહે છે કે માલિકની નીતિઓ ખરાબ છે!!
શું થશે આ હોટલનું??
કદાચ.. ૧૦૦%.. આ હોટલ ડૂબશે!!
*******
શિક્ષણ ખાતાનું પણ આવું જ છે!!..
શિક્ષણ ખાતામાં જ કામ કરતા ૯૯.૯૯% ઉપરથી માંડીને નીચે સુધી બધાં જ (રિપીટ.. ૯૯.૯૯%બધાં જ!!) પોતાના બાળકોને મોટી-મોટી ઇન્ટરનેશનલ સ્કૂલોમાં ભણાવે છે, અને સરકારી શાળાઓ ડૂબવાની અને બંધ થવાની કાગારોળ મચાવે છે!! જ્યાં હોટલનો માલિક પોતે જ બીજે ખાવા જતો હોય તો એની હોટલમાં કોણ ખાવા આવશે?? ખરેખર તો, સરકારી સ્કૂલોને બચાવવું એ 'આંધળાઓનાં નગરમાં અરીસો વેચવા જેવું છે!!" કોઈ બાબતને મઠારવાનું આપણા હાથમાંથી જતું રહ્યું હોય ત્યારે એનાં ઉપર જાતજાતનાં અભિગમો અને પ્રયોગો લાદવા કરતાં એને એની હાલત પર છોડી દેવું જોઈએ! સર્વાઈવલ ઓફ ધ ફીટેસ્ટ અનુસાર એનામાં તાકાત હશે તો જીવશે, નહીતર મરશે!
********
"અમારી દીકરીને નાનપણથી જ અમે કોઈ જ જાતનું 'ભણવાનું' બર્ડન નહી આપીએ!
હાલ જ 'મેન્ટલ એરીથમેટીક' શીખવવા મારી દીકરીને એક કલાસીસ જોઈન કરાવ્યું! પ્રથમ લેવલ પાર કરતાં સુધીમાં જ હું અનુભવું છું કે ખાનગી સંસ્થાઓ બાળકોને 'બાળક' તરીકે નહિ, પણ 'હ્યુમન રોબોટ/મશીન' તરીકે જુએ છે, અને વાલીને 'રૂપિયા ઓકતાં ગરજાઉ ઘરાક' તરીકે! મને આજ સુધી મારી દીકરી કેવાં વર્ગમાં ભણે છે, તે પણ જોવાંની પરમીશન નથી આપતા! બે કલાકનાં શિક્ષણકાર્યમાં એ લોકો એટલું બધું હોમવર્ક આપે છે કે સામાન્ય બાળકની બુદ્ધિ બહેર મારી જાય! ધન્ય છે મારી દીકરી અને એનો ગ્રાસ્પિંગ પાવર! આ નાનકડાં પાવરહાઉસને મેં ક્યારેય થાકતા નથી જોયું, પણ ત્રણ દિવસ પહેલાં મેં એનાં ચહેરાં પર થાક જોયો!
શિક્ષણ નામનું જહાજ તરશે કે ડૂબશે??
GOD KNOWS..
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો